Als vogelliefhebber wil je wel graag weten waar je het best vogels kunt spotten zonder ze te verjagen. Voor de fotografen is het nog eens zaak om zo dicht mogelijk bij de te fotograferen vogels te komen. Een lange telelens heeft immers ook z'n beperkingen. Kleine vogeltjes dicht bijhalen en ook nog een mooie scherpe tekeningen in de beelden verkrijgen kan enkel met hele grote, maar ook hele duren telelenzen.
In Nederland en België steeds meer vogelkijkhutten en vogelkijkwanden gebouwd. Een groot deel daarvan worden beheerd door het Nederlandse Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, provinciale Landschapsbeheer organisaties, gemeenten en plaatselijke natuurverenigingen. In België verzorgen Natuurpunt en de Provinciale natuur domeinen voor een groot deel het exploiteren van de kijkhutten.
Op dit blog worden vogelkijkhutten geschreven, met de locatie en de vogelsoorten die daar voorkomen. U kunt een vogelkijkhut aanmelden via Facebook. Ga naar de "Chatbericht sturen" en geeft de Google Maps locatie door en de naam van de kijkhut, met een foto waarvan u in de chat verklaart dat u die zelf heeft gemaakt.
Aan de zuidkant van het Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten op grondgebied van het Belgische Sint-Lenaarts, gemeente Brecht ligt het natuurgebied Kooldries en Hoofsweer. Aan de voormalige kleiputten - waar de grondstoffen werden opgegraven de baksteen fabrieken in de regio - is een vogelijkhut gerealiseerd. Een bezoekt aan Natuurgebied Kooldries en Hoofsweer in Sint-Lenaarts is pas geslaagd als je de vogelkijkhut hebt aangedaan. Neem zeker de tijd om vogels te spotten dankzij de vogelkijkwand aan de grootste van de 17 kleiputten.
Vogelkijkhut in Kooldries Hoofsweer - Sint Lenaarts
De Kooldries meet 17 hectare en het Hoofsweer meet 30 ha. Kooldries kwam in beheer bij Natuurpunt en Hoofsweer bij het Agentschap Natuur en Bos. Uiteindelijk werden deze gebieden samengevoegd, maar het beheer bleef in handen van voornoemde organisaties. Dit gebied is een restant van de vroegere steenfabrieken. Tijdens het graven van het Kempisch Kanaal in de negentiende eeuw stootte men in de streek op omvangrijke kleilagen. Onmiddellijk naast het kanaal ontstonden er talrijke steenfabrieken, die van de klei gebruik maakten. Zij lieten vele kleiputten in het landschap achter.
De ligging naast het kanaal creëert een wisselwerking tussen het uitdrogen en vernatten van de onderliggende kleilaag. Dit zorgt voor een unieke fauna en flora. Een verscheidenheid aan planten waaronder de zeldzame ronde zonnedauw, libellen en vlinders en vele vogelsoorten die je kan bewonderen aan de kleiputten. Het gebied is enkel toegankelijk voor wandelaars en honden moeten aan de leiband blijven.
In de Kooldries komen zeven soorten amfibieën voor: bruine en groene kikker, pad en vier soorten watersalamanders. In sommige vijvers, waar vissen zwemmen, tref je weinig of geen salamanders aan, in andere zijn ze talrijk. De grootste en ook zeldzaamste is de kamsalamander, die hier in drie vijvers rondzwemt. Poelen en vijvers zijn van levensbelang voor amfibieën. In het water komen veel kleine waterdiertjes voor die als voedsel dienen. In de paartijd zetten de amfibieën hun eitjes af in het water, veelal verscholen tussen de vegetatie. Om een populatie gezond te houden is een uitwisseling van dieren uit verschillende waterpartijen noodzakelijk. In heel Vlaanderen werkt Natuurpunt aan de bescherming van waterrijke gebieden om de overlevingskansen van amfibieën te vergroten.
Waarnemingen.be meldt soorten als: Aalscholver, Blauwe Reiger, Brilduiker, Dodaars, Fuut, Geoorde Fuut, Grote Canadese Gans, Grote Zaagbek, Grote Zilverreiger, Kleine Zilverreiger, Knobbelzwaan, Kolgans, Kuifeend, Meerkoet, Nonnetje, Ooievaar, Pijlstaart, Purperreiger, Roerdomp, Slobeend, Smient, Visarend, Wilde Zwaan, Wintertaling, Witgat, Witoogeend, Zomertaling en Zwarte Zwaan.
Start de wandeling bij Taverne Cuvée Hoeve. Het zijn avontuurlijke wandelroutes waarvan de paden niet verhard zijn. Het is dan ook raadzaam om goed wandelschoeisel aan te trekken en bij slecht weer laarzen.
Wandelen in Kooldries en Hoofsweer. tartpunten: Kooldries, Boudewijnstraat, 2020 Sint-Lenaarts Sint-Lenaarts, België.
Midden op de Belgisch-Nederlandse grens, nabij Kapellebrug (Ned) en Stekene (Bel) staat een uitkijktoren van ongeveer 22 meter hoog met een panoramisch uitzicht over het grensgebied. De toren symboliseert de verbondenheid tussen Zeeuws-Vlaanderen en het Waasland. De toren staat bij grenspaal 281 op grondgebied van het Belgische Stekene is gratis toegankelijk. De landsgrens loop dwars onder de toren door.
Uitzichtpunt Niemandsland op de Nederlands-Belgische grens nabij Kapellebrug (Ned) en Stekene (Bel)
Tijdens de Tachtigjarige oorlog - in de 16de en 17de eeuw – stonden de landsgrenzen en belangrijke knooppunten vol met torens. De naam ‘Niemandsland’ verwijst naar de Tweede wereldoorlog, toen het gebied waar de toren staat een smokkelroute en verboden gebied was. Vandaag de dag is de toren de start van verbondenheid en een meer intense samenwerking tussen het Waasland en de noorderburen in Zeeuws-Vlaanderen.
Terwijl Pagadder Mira op de uitkijk staat, en haar zus Piedra de stad Hulst bewaakt, kan jij de toren beklimmen en genieten van het uitzicht over het natuur- en waterwingebied. Kijk naar links, naar rechts, naar voor, naar achteren. Waar je ook staat, je hebt een fenomenaal uitzicht over Nederland en Vlaanderen. Verspreid over vijf verdiepingen krijg je informatie over de natuur, het agrarische karakter en de geschiedenis van de omgeving. Scan je de QR-code in, dan krijg je een kaart die je de weg wijst naar de ondernemers in de buurt die hoeve- en streekproducten aanbieden.
De toren staat midden op de landsgrens, vlakbij grenspaal 281 in het waterwingebied van Sint Jansteen - gemeente Hulst - en Stekene (Bel).
Midden op de Belgisch-Nederlandse grens, nabij Kapellebrug (Ned) en Stekene (Bel) staat een uitkijktoren van ongeveer 22 meter hoog met een panoramisch uitzicht over het grensgebied. De toren symboliseert de verbondenheid tussen Zeeuws-Vlaanderen en het Waasland. De toren staat bij grenspaal 281 op grondgebied van het Belgische Stekene is gratis toegankelijk. De landsgrens loop dwars onder de toren door.
Uitzichtpunt Niemandsland op de Nederlands-Belgische grens nabij Kapellebrug (Ned) en Stekene (Bel)
Tijdens de Tachtigjarige oorlog - in de 16de en 17de eeuw – stonden de landsgrenzen en belangrijke knooppunten vol met torens. De naam ‘Niemandsland’ verwijst naar de Tweede wereldoorlog, toen het gebied waar de toren staat een smokkelroute en verboden gebied was. Vandaag de dag is de toren de start van verbondenheid en een meer intense samenwerking tussen het Waasland en de noorderburen in Zeeuws-Vlaanderen.
Terwijl Pagadder Mira op de uitkijk staat, en haar zus Piedra de stad Hulst bewaakt, kan jij de toren beklimmen en genieten van het uitzicht over het natuur- en waterwingebied. Kijk naar links, naar rechts, naar voor, naar achteren. Waar je ook staat, je hebt een fenomenaal uitzicht over Nederland en Vlaanderen. Verspreid over vijf verdiepingen krijg je informatie over de natuur, het agrarische karakter en de geschiedenis van de omgeving. Scan je de QR-code in, dan krijg je een kaart die je de weg wijst naar de ondernemers in de buurt die hoeve- en streekproducten aanbieden.
De toren staat midden op de landsgrens, vlakbij grenspaal 281 in het waterwingebied van Sint Jansteen - gemeente Hulst - en Stekene (Bel).
In het stroomgebied van de Dommel nabij Liepde staat een piramidevormige kijktoren met het zicht over het water van het Dommeldal. Verder heeft u een weids uitzicht over de weilanden met hier en daar wat boompartijen. Het gebied ligt in de buurt van de benedenloop van de Dommel. Vanuit het struikgewas kunt u zwartkoppen en tjiftjaffen horen zingen. Het beheer is in handen van Het Brabants Landschap.
Uitkijktoren 't Meulke' in Liempde
De uitkijktoren ’t Meulke heeft veel wat weg van de piramidevormige uitkijktoren Landschotse Heide in Middelbeers. De vier houten palen lopen taps toe en komen in de top bij elkaar. In het midden van de toren vind je de ijzeren wenteltrap. Via deze trap bereik je het vierkanten en ijzeren uitkijkplatform dat is voorzien vaan een houten dak. Vanaf de top geniet je van het prachtige gevarieerde landschap van het Dommeldal: weilanden met hier en daar populieren die de perceelsgrenzen aangeven, de eeuwenoude bolle akkers en graanvelden.
’t Meulke is best een bijzondere naam. Het verwijst naar de 14de eeuwse Antselse of Autselse watermolen die hier enkele eeuwen geleden aan de Groote Waterloop heeft gestaan. Deze molen werd reeds in 1371 vermeld. De Groote Waterloop is tegenwoordig een gekanaliseerde beek die uitmondt in de nabijgelegen Dommel. De molen werd gebruikt als schorsmolen: eikenschors werd fijngemalen tussen de molenstenen om er vervolgens run van te maken. Ergens in de 16de eeuw is deze watermolen gesloopt. De exacte ligging van de molen is niet bekend, omdat die al was gesloopt voordat er nauwkeurige kadasterkaarten waren. Enkel de naam van deze uitkijktoren herindert nog aan dit stukje geschiedenis.
Wie naar de patrijs en de kwartel wil luistert maakt hier een goede kans. Ook hoor je er zwartkoppen en tjiftjaffen zingen.
In 2005 werd er een plan ontvouwd tot herbouw van een watermolen op de plaats waar men de vroegere watermolen vermoedde. In april 2009 voerden veldarcheologen van de RCE (Rijksdienst voor het Cultureel Ergfgoed) ter plekke bodemonderzoek uit, doch meerdere dagen graaf- en speurwerk leidde niet tot vinden van de locatie van de molen
In de Calievallei op het grondgebied van het Belgische Kasterlee bevindt zich nog geen vogelkijkhut. Het natuurgebied maakt deel uit van het Lage Rielen en Rielenbroek (Gemeente Kasterlee), en De Balderij en Winkelsbroek (Gemeente Turnhout). Het is een gebied met vochtige hooilanden, heischrale vegetaties en moerasbossen, beïnvloed door de Grote en Kleine Caliebeek. Je kunt er wandelen over verharde en onverharde paden, en honden zijn aangelijnd toegestaan. Momenteel wordt er een groot natuurherstel uitgevoerd.
Informatiebord Calievallei, Tielen-Kasterlee
Plannen bouw vogelkijkhut opgeschort
De vogelkijkhut maakt deel uit van een groter herinrichtingsproject van het Agentschap voor Natuur en Bos om het waardevolle natuurgebied te versterken. De vogelkijkhut wordt strategisch geplaatst om bezoekers een uitstekend uitzicht te bieden op de recent herstelde moerassen en vijvers in de vallei. Vanuit de hut kun je straks in alle rust vogels observeren zonder ze te verstoren. Wat kun je er spotten? Verschillende eendensoorten zoals wintertaling en slobeend. Steltlopers die in de modderige oevers naar voedsel zoeken. Roofvogels die boven het gebied jagen. Met een beetje geluk kun je zelfs de ijsvogel spotten of de sporen van een bever vinden.
Omdat er niet veel actueels op internet te vinden is besloot ik om (donderdag 7 aug. 2025) op de fiets naar de Calievallei te rijden. De vogelkijkhut en de uitkijktoren staan er nog altijd niet, wel een bord waar de locatie wordt aangeduid. Die kijkhut zou klaar moeten zijn volgen veel internet bronnen, zelfs op de interactieve kaart van het Agentschap voor Natuur en Bos staat de kijkhut aangegeven. Nu blijkt dat het Agentschap voor Natuur en Bos de benodigde omgevingsvergunning voor de herinriching van het natuurgebied nog niet heeft, en dat kan nog even duren. Mogelijk heeft de plaatselijke visclub protest aangetekend. Zij hebben en jaar geleden nog groot onderhoud gepleegd aan hun visvijver, kosten € 90.000,--. Toen dat klaar was, kregen ze van de gemeente het bericht dat ze moeste vertrekken, terwijl de grond particulier bezit is. Een tegemoetkoming in de kosten zit er niet in, volgens een van de uitbaters van de visvijver De Weerhaak - Balderij, die ik daar sprak.
Intussen wordt er flink gewerkt in het gebied. Een groot aantal bomen zijn al gerooid. Agentschap voor Natuur en Bos: "De werken zijn grotendeels uitgevoerd. De aanleg van vlonderpaden, kijktoren, wilgenteenvlechtwerk en wandelbruggen is tot onze spijt voor onbepaalde tijd uitgesteld. Voor de betreffende werken is weliswaar een omgevingsvergunning afgeleverd maar er werd een verzoek tot vernietiging ingediend bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen. Het blijft uiteraard onze ambitie om de publieke toegankelijkheid van de Calievallei te verbeteren en we stellen alles in het werk om de werken zo snel als wettelijk mogelijk te realiseren", zo staat te lezen op de website van het Agentschap voor Natuur en Bos.
Het valleigebied is van oorsprong een uitgestrekt (laag-) veengebied. Naast een grote oppervlakte moerasbos met voornamelijk elzenbroek wordt het gebied ook gekenmerkt door vele vijvers en enkele hooilanden. Een deel van de vijvers zijn oude turfputten, waar veen of bagger werd gewonnen. Via het wandelknooppuntennetwerk ontdek je al het moois van het natuurgebied. De belangrijkste deelgebieden zijn Balderij, Rielenbroek en Volkers. De Calievallei vormt samen met Tielenheide, Tielenkamp en Winkelsbroek een groot aaneengesloten natuurgebied ten zuiden van Turnhout. Het gebied staat onder invloed van ijzerrijk grondwater, wat de groei van bepaalde planten zoals waterviolier en dotterbloem bevordert.
Een video wordt hier te zijner tijd toegevoegd.
De Calievallei maakt deel uit van een uitgestrekt natuurgebied tussen Zevendonk en Tielen (750 hectare). In de vallei vind je vooral elzenbroekbossen, wilgenstruwelen en vijvers, afgewisseld met rietland, ruigten en enkele soortenrijke graslanden. Planten zoals waterviolier, grote boterbloem, waterdrieblad en dotterbloem danken hun voorkomen hieraan. De uitgestrekte broekbossen vormen een echte wildernis; meer dan 100 hectare in de vallei ontwikkelt zich al enkele decennia spontaan, zonder ingrepen van de mens. Ze vormen het leefgebied van vele nachtvlinders, paddenstoelen, … en meer opvallende soorten zoals kleine bonte specht, goudvink, havik en houtsnip. Het gebied herbergt één van de grootste populaties kleine ijsvogelvlinder van de regio. Langs de vijvers maak je kans op waarnemingen van ijsvogel, wintertaling, glassnijder, smaragdlibel, oeverlibel, … en recentelijk ook bever.
Het gebied is één van de grootste veengebieden van de provincie Antwerpen. Permanent hoge waterstanden zijn essentieel voor het duurzame voortbestaan. De Grote Calie, Kleine Calie en Echelsgracht, de waterlopen in de vallei, zijn eeuwen terug gegraven om het gebied te draineren.
In 2023 zijn een twintigtal vijvers heringericht. Deze ontwikkelen deels spontaan tot bos, deels tot open moeraszones. Centraal in het gebied is een open vijvergebied van 6 hectare hersteld en natuurvriendelijk ingericht. De aanleg van vlonderpaden, bruggetjes, een vogelkijkhut en een uitkijktoren zijn gerealiseerd in 2025. In de tweede helft van 2025 moet de herinrichting van tien vijvers klaar zijn. Hiervan worden zes vijvers gedempt zodat ze spontaan kunnen ontwikkelen tot broekbossen. De andere vier worden heringericht om ze te laten ontwikkelen tot open water- en oeverpartijen
Wandelkaart Calievallei, Tielen-Kasterlee
Aan de bovenste uiteinde van de blauwe lijn de (geplande) uitkijktoren en vogelkijkhut in Calievallei (onderste uiteinde van de blauwe lijn), Tielen.
Het linker deel op deze kaart is wazig gemaakt om het militaire oefenterrein af te schermen.
Observatiehut De Elsberg in Nationaal Park Veluwezoom nabij het Gelderse Laag-Soeren (Gem. Rheden) is alleen nog te voet of per fiets bereikbaar. Vanaf 1 juli 2025 is de Schaapsallee richting De Elsberg permanent afgesloten. Ga naar parkeerplaats De Plaghak, aan de Schaapsallee 1, 6957 DL Laag-Soeren en wandel of fiets naar observatiepost De Elsberg. Op 3.8 kilometer bevindt zich de oberservatiepost.
Observatiehut De Elsberg in Nationaal Park Veluwezoom
De gemeente Rheden heeft de Schaapsallee richting observatiehut De Elsberg permanent afgesloten voor gemotoriseerd verkeer. De Schaapsallee, vanaf parkeerplaats de Plaghak, is al sinds 1 juli alleen nog bereikbaar voor fietsers en wandelaars. Hierdoor komt ook de parkeerplaats De Lange Juffer ook te vervallen. In een persbericht laat Natuurmonumenten weten daar erg blij mee te zijn:
"De populariteit van de Veluwezoom is de afgelopen jaren flink toegenomen. Dit leidt tot veel bezoekers en auto’s in het gebied, wat ook zorgt voor verstoring van de natuur. Ook tijdens de bronst ligt de druk op het gebied hoog, vooral bij observatiehut De Elsberg. De Schaapsallee is een weg naar wildobservatiepost De Elsberg, in het hart van Nationaal Park Veluwezoom. Ook bevindt De Elsberg zich in een rustgebied met zeer verstoringsgevoelige soorten. We willen dat iedereen nu en later ook onze kinderen, van de Veluwezoom kan blijven genieten. Ook moet het voor inwoners rondom het gebied, ondanks de drukte, een fijne plek blijven om te wonen."
De natuurorganisatie vindt het wel belangrijk dat bezoekers die minder goed ter been zijn ook de kans krijgen om wild te spotten. Natuurmonumenten: "Voor deze bezoekers is er het zigzagpad met uitzicht over de heide richting de Posbank en er is observatiepost Herikhuizen met kans op het spotten van wild. Voor de avontuurlijke wandelaars is het startpunt van de bronstroute verplaatst naar Paviljoen de Posbank."
In de schemer verzamelen zich hier edelherten, reeën en wilde zwijnen. Ook vossen, dassen en boommarters komen om voedsel te zoeken. De post op de Elsberg biedt van half september tot half oktober uitzicht op edelherten die zich hier voor de bronst verzamelen.
Nationaal Park Veluwezoom telt ruim 5.000 hectare en is onderdeel van de Veluwe, een groot, aaneengesloten natuurgebied. Je vindt hier haast ongerepte natuur met bossen, heidevelden, zandverstuivingen en landgoederen. Kenmerkend voor Veluwezoom is het reliëf. Nergens anders op de Veluwe vind je zoveel heuvels en heb je zo’n mooi uitzicht. Op de Posbank bijvoorbeeld kun je bij mooi weer tot in Duitsland kijken.
Wandelroutes: Observatiehut De Elsberg in Nationaal Park Veluwezoom
Fietsroute: Observatiehut De Elsberg in Nationaal Park Veluwezoom
Het domein ‘De Leeuwerk’ in het Belgische Sint-Lenaarts is een 19 hectare groot gebied en werd door de gemeente Brecht in 1980 aangekocht. Het landschap toont de overblijfselen van de kleiputten die verwijzen naar de steenbakkerij geschiedenis van Sint-Lenaarts. Het domein is vrij toegankelijk voor wandelaars. Ongestoord bekende en vreemde vogels observeren doe je bij de kijkwand.
Vogelkijkwand De Leeuwerk, Sint-Lenaarts
Omstreeks 1930 waren er 19 steenbakkerijen langs het kanaal Dessel-Schoten. Er werden hier dan ook massa’s klei uit de bodem gehaald. De inwoners van Sint-Lenaarts worden niet zomaar de Kleipikkers genoemd. De Leeuwerk is een 19 hectare groot gebied dat nog herinnert aan het steenbakkersverleden. De gemeente kocht het aan met de bedoeling het typische kleiputtenlandschap te borgen. De waterplassen zijn dus geen natuurlijke vennen, maar ze werden door de kleipikkers uitgegraven.
Een video wordt hier spoedig toegevoegd.
Eerst was dit zware handenarbeid, nadien werden baggermolens ingeschakeld. De waterpartijen vormen nu een mooi stukje natuur. Ze zijn een thuis voor tal van vogels en zijn rijk voorzien van vis. In domein de Leeuwerk zijn er geen bewegwijzerde wandelingen, maar er zijn wel wandelpaden aangelegd, zodat iedereen er naar hartelust de natuur kan opsnuiven.
