Als vogelliefhebber wil je wel graag weten waar je het best vogels kunt spotten zonder ze te verjagen. Voor de fotografen is het nog eens zaak om zo dicht mogelijk bij de te fotograferen vogels te komen. Een lange telelens heeft immers ook z'n beperkingen. Kleine vogeltjes dicht bijhalen en ook nog een mooie scherpe tekeningen in de beelden verkrijgen kan enkel met hele grote, maar ook hele duren telelenzen.
In Nederland en België steeds meer vogelkijkhutten en vogelkijkwanden gebouwd. Een groot deel daarvan worden beheerd door het Nederlandse Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, provinciale Landschapsbeheer organisaties, gemeenten en plaatselijke natuurverenigingen. In België verzorgen Natuurpunt en de Provinciale natuur domeinen voor een groot deel het exploiteren van de kijkhutten.
Op vogel-spotter.blogspot.com worden de vogelsoorten beschreven. Dit om beide blogs overzichtelijk te houden. Op dit blog worden vogelkijkhutten geschreven, met de locatie en de vogelsoorten die daar voorkomen.
Hoek van Holland heeft er een trekpleister bij. Een nieuwe uitkijktoren bij Museum iCOON geeft toeristen en dagjesmensen straks vanaf dertien meter hoogte uitzicht over zowel de zee als de Nieuwe Waterweg. De toren is dinsdag geplaatst en vanaf 5 mei toegankelijk voor publiek.
Nieuwe uitkijktoren nabij museum iCoon in Hoek van Holland
"Ze zijn 3 april (2025) om 07.00 uur begonnen met het plaatsen", zegt Helma Vlemmings, eigenaar van het museum aan wos.nl. "Dit is een heel bijzonder moment voor ons." De toren, uitzwaaitoren genoemd, is acht meter hoog en staat op een vijf meter hoge terp. Daarmee komt het totale uitkijkpunt op dertien meter hoogte te liggen. "Dat was precies de eis: je moet én de Nieuwe Waterweg én de zee kunnen zien." Het plaatsen van de toren is het resultaat van drie jaar. In 2022 kende de gemeente Rotterdam geld toe aan het initiatief. Later dat jaar kregen Hoekenezen al een voorproefje van het uitzicht, toen er een tijdelijk uitkijkpunt in de vorm van de letters HVH werd geplaatst. Dit 'Doek van Holland' is later ook weer weggehaald.
De nieuwe toren is dus definitief. Vlemmings: "Wij hebben een ontwerper gevraagd om een toren te ontwerpen met respect voor de geschiedenis van dit gebied. En hij heeft een toren ontworpen die gebaseerd is op de wachttorens uit de Koude Oorlog. Weliswaar minimalistisch, want dat is onze smaak en dat is de strekking van onze plek." De toren vanaf 5 mei toegankelijk voor publiek.
bron: wos.nl
Nieuwe uitkijktoren in Hoek van Holland in aanbouw
Museum iCOON Hoek van Holland ligt op een prachtige plek in het Voorduin, ‘ingeklemd’ tussen de Nieuwe Waterweg en de Noordzee. Een kleinschalige buitenplaats van hoge kwaliteit (deels in wording). Waar het fijn is om te zijn ook als je niets met kunst hebt. Binnen, in de voormalige munitiebunker, een museum voor minimalistische kunst & design. Buiten een duinlandschap met prachtige flora, fauna en een fijn terras. Met respect voor de geschiedenis van het gebied ontwierp Joram Raaijmakers een uitkijktoren gebaseerd op de wachttorens uit de Koude Oorlog. Voor levensgenieters, maritiem-, natuur- en erfgoedliefhebbers. De plaatsing staat gepland voor april 2025. Krijn de Koning ontwierp een bovengronds gangenstelsel, gebaseerd op de dikte van de muren van de bunker. Deze tweede beleving van de buitenplaats is nog in voorbereiding.
Locatie: Nieuwe uitkijktoren nabij museum iCoon aan de Badweg 1b, 3151 HA Hoek van Holland
De uitkijktoren in het Belgische Brakel is 32 meter hoog en biedt uitzicht over de Zwalmvallei en de getuigenheuvels. Bij helder weer zijn de skyline van Gent en de koeltorens van Doel zichtbaar. De toeristenattractie werd geopend in 2001. Hij is vrij toegankelijk tussen zonsopgang en zonsondergang. De uitkijktoren is uitgerust met vier oriëntatietafels en biedt een 360-gradenuitzicht. De toren heeft 162 traptreden.[1] Het bouwwerk is 's nachts verlicht met toepasselijke kleuren voor het moment van het jaar. De gegalvaniseerde staalconstructie weegt zo'n 37.500 kg.
De 32 meter hoge uitkijktoren aan de Twaalfbunderstraat
De uitkijktoren is een staalconstructie opgebouwd uit kokerprofielen en afgewerkt met 3 lagen verf. Hoogte platform: de uitkijktoren is 30 meter hoog en staat 103 meter boven de zeespiegel. Hoogte zendmasten: 41 meter, een verlengstuk is voorzien welke de hoogte op 44,50 meter brengt. Gewicht staalconstructie: 37.500 kg. 162 traptreden, om de 5 treden is er een bordes. Uitkijkplatform: 7,5 meter op 7,5 meter.
In de middeleeuwen behoorde het Brakelbos tot de uitgestrekte bossengordel op de getuigenheuvels van de Vlaamse Ardennen. Getuigenheuvels zijn versteende zandbanken langs de kustlijn van de Diestiaanzee die twee miljoen jaar geleden Vlaanderen overspoelde. Na de verwoestingen van de Eerste en Tweede Wereldoorlog werd het Brakelbos hoofdzakelijk met beuk heraangeplant.
De Zwalmvallei is een prachtig natuurgebied dat zich uitstrekt door de Vlaamse Ardennen, en inderdaad ook door de gemeente Brakel. Het is een gebied dat gekend staat om zijn glooiende landschappen, de kronkelende rivier de Zwalm, bossen, weilanden en charmante dorpjes. Je vindt er een typisch Vlaamse Ardennenlandschap met de kenmerkende asymmetrische valleien. De Zwalm zelf zorgt voor een levendig en vruchtbaar gebied. Brakel en de Zwalmvallei zijn een waar paradijs voor wandelaars en fietsers. Er zijn tal van bewegwijzerde routes die je langs de mooiste plekjes leiden. Denk aan het wandelnetwerk Zwalmvallei en het Mijnwerkerspad (een oude spoorwegbedding omgevormd tot wandel- en fietspad).
In de buurt van Brakel vind je verschillende waardevolle natuurreservaten die deel uitmaken van de Zwalmvallei, zoals de Bovenlopen Zwalm (met de bronbeken van de Zwalm) en de Middenloop Zwalm. Ook het unieke bronbekengebied 'Het Burreken' in Zegelsem is zeker een bezoek waard. Langs de Zwalm vind je verschillende historische watermolens, waaronder de Boembekemolen, die herinneren aan een nijverig verleden. De gerenoveerde watermolen ligt precies op het kruispunt van de Zwalm en het Mijnwerkerspad. Het is een ideale start- of rustplaats voor je tochten, met een gezellig terras. Je kunt er ook terecht voor toeristische informatie.
Op het uitkijkplatform zijn 4 oriëntatietafels voorzien. De toren is gratis toegankelijk tussen zonsopgang en zonsondergang. De toeristische uitkijktoren werd officieel geopend op 22 april 2001.
Uitkijktoren aan de Twaalfbunderstraat 105, 9660 Brakel, België
De Flaasheide In het Belgische Ravels-Weelde herbergt in de winter veel pleisterende watervogels, zoals slobeenden, pijlstaarten, grauwe ganzen en soms zelfs wilde of kleine zwanen. De Flaasheide en de Litse Heide zijn kleinschalige natuurgebieden die wellicht minder bekend zijn, de plaatselijke bevolking daargelaten natuurlijk. Aan de Flaarheide staat al enige tijd een kijkwand aan de rand van het grasveld waar het natuurven, Vlasroot ligt. Het is een plas water waar veel watervogels op af komen.
Kijkwand Flaasheide, 2380 Ravels-Weelde, België
Graslanden, houtkanten, enkele vennen, droge heide en bos zorgen voor een gevarieerd gebied. Die verscheidenheid zorgt voor een grote diversiteit aan vogels, zoals geelgors, houtsnip, boomleeuwerik, gele kwikstaart en grauwe gans. In de winter en het voorjaar pleisteren in Flaasheide ook veel steltlopers en andere watervogels. Om de vogels de nodige rust te geven, is het gebied niet toegankelijk. Je kunt ze wel goed vanuit de kijkwand observeren met een verrekijker of een camera met een grote telelens, of op andere plaatsen vanaf de weg.
De Flaasheide geniet van Europese bescherming als Vogelrichtlijngebied, en herbergt in de winter veel pleisterende watervogels, zoals slobeenden, pijlstaarten, grauwe ganzen en soms zelfs wilde of kleine zwanen. In het voorjaar houden veel steltlopers zoals kemphanen, bosruiters en groenpootruiters hier even halt, op weg naar hun noordelijke broedgebieden. Afhankelijk van de waterstand in het ven, broeden hier gele kwikstaart, blauwborst, rietgors, dodaars, krakeend, slobeend, wulp, grutto en kievit. Op de heide zingen boomleeuwerik en kneu, en de bosranden zijn erg in trek bij geelgors en boompieper. Een akker met graangewassen in combinatie met houtkanten zorgt dan weer voor het voortbestaan van een kleine populatie geelgorzen. En in het bos broedt de mysterieuze houtsnip.
Het Agentschap voor Natuur en Bos probeert de natuurwaarden te behouden en vergroten door een doelmatig beheer. Er is een samenwerking met een lokale landbouwer voor het beheer van de graslanden: laat maaien, beweiding met een beperkt aantal runderen, lichte bemesting van de broedpercelen met stalmest. Kempische heideschapen begrazen de heide.
Om de vogels de nodige rust te geven, is de Flaasheide enkel toegankelijk over de openbare weg. Vogelliefhebbers kunnen via een voetpaadje langs de natuurakker naar een kijkwand, waar je de vogels op het grootste ven (Vlasroot) kunt observeren zonder ze te verstoren.
Vogelkijkwand Flaasheide Ravels
Kijkwand Flaasheide, te bereiken via Laar, 2381 Ravels-Weelde, België
Het gebied is niet toegankelijk maar je kan met je verrekijker alles bekijken aan de rand van het gebied
De Litse Heide in het Belgische Ravels-Weelde was vroeger een nat heidegebied, dat in de loop van de 20ste eeuw ontgonnen werd tot vochtige wei- en hooilanden, met veel weidevogels. Een ruilverkaveling transformeerde begin 21ste eeuw deze weilanden tot akkers, op dit perceel van 8 ha na. Natuur en Bos zet hier samen met een lokale landbouwer het vroegere weidevogelvriendelijke beheer verder.
Kijkwand Litse Heide langs de Baetenheide, 2380 Ravels-Weelde
Topgebied voor weidevogels
Het natuurlijke reliëf zorgt hier voor een mooie gradiënt van hoog en droog grasland naar een nattere beemd nabij de Ossevenloop. Samen met het aangepaste beheer van weinig mesten en laat maaien, zorgt dit voor een aantrekkelijk leefgebied voor weidevogels, zoals wulp, grutto, kievit; veldleeuwerik, roodborsttapuit en graspieper.
De laagst gelegen delen worden licht bemest met ruwe stalmest, zodat er voor de volwassen weidevogels volop bodemleven met vooral regenwormen en emelten is. De hoogste delen worden niet bemest en zijn hierdoor rijk aan bloeiende kruiden én insecten zijn, ideaal voor de kuikens van weidevogels. De natte oevers van de Ossevenloop en een poel met slikranden maakt het weidevogels nog meer naar hun zin. Dit grasland is niet vrij toegankelijk, maar vanaf de weg of de nabijgelegen kijkwand heb je' een mooi overzicht.
Locatie Kijkwand: langs de Baetenheide, 2380 Ravels-Weelde, België (kijk Streetview)
Tussen Vlijmen en het zuidwesten van 's-Hertogenbosch doorkruist een oude spoorlijn het natuurgebied De Moerputten, die de naam "Halvezolenlijntje" draagt. De spoorbrug, waar wandelaars gebruik van maken vormt een lange zone waar men watervogels kan spotten die op de putten van het moerasgebied verblijven. Dat natuurschoon en industrieel erfgoed kunnen zo mooi samengaan en verrassend mooie beelden kunnen opleveren in het moerasgebied. Let wel op de borden aan het begin van het pad. Op deze sectie is fietsen helaas verboden.
De Moerputten, 's-Hertogenbosch (inclusief uitkijk platform - zie plattegrond)
Deze 47 kilometer lange spoorweg, tussen Den Bosch en Lage Zwaluwe, stamt uit 1882. Bij de aanleg hield men al rekening met een verbreding van het enkele spoor naar twee sporen, maar die verbreding is er nooit gekomen. Mede daarom stond de Langstraatspoorlijn al snel bekend als ‘het Halvezolenlijntje’. In het tracé van de spoorweg was het veengebied De Moerputten een obstakel van formaat. Omdat dit gebied ook diende om overtollig water uit de omgeving van Den Bosch af te voeren naar de Baardwijkse Overlaat, mocht de doorgang van het water niet door een spoordijk belemmerd worden. In plaats daarvan werd een spoorbrug aangelegd. Vijfendertig gemetselde pijlers van ruim tien meter breed en met een onderlinge afstand van vijftien meter droegen de brugdelen in vakwerk, vervaardigd uit geklonken profielen van getrokken ijzer.
Al in 1950 kwam er een eind aan het personenvervoer op het Halvezolenlijntje en in 1972 reed de laatste goederentrein over dit traject, waarna er plannen werden gemaakt om de brug te slopen. Actiegroepen wisten dit echter te verhinderen. De Moerputtenbrug is sinds 1995 een rijksmonument en werd compleet gerestaureerd. Ook is over de brug een wandelpad aangelegd.
Wandelen over de Moerputtenbrug.
Aan de parkeerplaats, aan de Deutersestraat 2, 5264 PB Vught is het startpunt van deze wandelroute is de (fiets-) parkeerplaats aan de Deutersestraat in ’s-Hertogenbosch. Op het veld achter de parkeerplaats staat een oriëntatiepaneel. Vanaf hier volg je de gele route om het boswachterspad van 5 kilometer te wandelen. Via de stenen trap kom je op de spoordijk, vanaf hier vervolg je je weg. Van deze route kun je ook het gpx-bestand downloaden. De hele wandeling gaat over onverharde paden. Ook kom je enkele trappen en een houten vlonderpad tegen. Op meerdere plekken in het gebied zijn bankjes te vinden. De hond mag mee, mits aangelijnd.
Als je geluk hebt zie je de Bruine kiekendief jagen boven de rietlanden. Een groepje Puttertjes trekt kwetterend voorbij. Even verderop vliegen vlinders tussen de ontelbare bloemen. De grote pimpernel steekt er met haar opvallend donkerrode kopje bovenuit. Op de centrale plas (bij de Moerputtenbrug) overwinteren vogels als IJsvogel, Zilverreiger en Dodaars.
Locatie: Uitkijk platform, aan het "Halvezolenlijntje", dwars door de De Moerputten, 's-Hertogenbosch
Vanuit de vogelkijkhut aan de Lavendelweg nabij het Belgische Kasterlee kun je alles observeren. De oevers van het Zwart Water zijn niet toegankelijk vanwege de kwetsbaarheid van het gebied. Een wandelroutenetwerk zorgt ervoor dat je in de omliggende bossen wel goed kunt wandelen.
Uitkijkhut aan het Zwart Water Kasterlee, België.
Het water oefent een sterke aantrekkingskracht uit op watervogels. Vooral in de herfst en winter verzamelen er honderden eenden. In het vroege voorjaar zetten amfibieën als gewone pad, bruine kikker, heikikker, groene kikker en alpenwatersalamander hun eitjes af in het ondiepe water. Als het volop lente is zijn fuut en dodaars present en zweven verschillende libellen boven het water met het risico achtervolgd te worden door een boomvalk.
Uitzicht over het Zwart Water.
Het Zwart Water bestaat uit een ven met aan de rand bos, gagelstruweel, wilgenbroek en schraalgrasland. Midden op het water is een drijftil waarvan vogels graag gebruik maken om uit te rusten en hun nest te bouwen.
Lang geleden was het Zwart Water en omgeving een open duinenlandschap waar de wind vrij spel had. Zand werd weggeblazen tot op een harde laag in de ondergrond, waarna het zich daar omheen verzamelde tot duinenruggen. De harde laag liet geen water door en gaf zo het ontstaan van een ven. Hierin ontwikkelde zich veen, beter gekend als turf, dat het water een donkere kleur gaf. Vandaar de benaming 'Zwart Water'.
Locatie: Uitkijkhut aan het Zwart Water - Lavendelweg, 2200 Kasterlee, België.
De vogelkijkhut staat tussen Volkel en Odiliapeel op Recreatiepark BillyBird Hemelrijk. Deze toren is alleen toegankelijk door bij de ingang van het recreatiepark entreekaartje te kopen. Als je enkel voor de kijkut komt, is dat geen uitdaging, zeker niet als je beperkt toegang hebt (van 10:00 uur tot 18:00 uur). Vanuit de kijkhut heeft u uitzicht op de eerste oeverzwaluwenwand van Nederland. Op de plas zitten ook geoorde fuuten. Deze zijn erg fraai te zien vanuit de kijkhut, die aan het water van recreatiepark BillyBird Hemelrijk staat.
Hemelrijk is een recreatieplas die ontstaan is uit zandwinning. Sinds 1986 is het ingericht als een recreatieplas. Door de Vogelwacht Uden is hier destijds een succesvolle oeverzwaluwwand gebouwd inclusief een vogelkijkhut. De omgeving rondom de oeverzwaluwwand is aangeplant met diverse struiken. Rond 2020 wordt de oeverzwaluwwand niet meer gebruikt door Oeverzwaluwen, maar er worden ingrepen gedaan om de wand weer interessant te maken voor Oeverzwaluwen. Dit bleek in 2021 goed voor ruim 50 nesten van Oeverzwaluwen. In deze periode is ook een twee plas in aanleg, de Vlinderplas. Deze ligt ten oosten van de oudere plas en dichterbij Odiliapeel. In 2021 is het hele gebied, dus ook de vlinderplas, geïnventariseerd, met 50 broedvogelsoorten als resultaat.
Voor de Oeverzwaluw is dit gelukkig weer de plek om ze te zien, helaas is de Geoorde Fuut niet meer als broedvogel aanwezig (wel gezien in 2021). Er zijn veel Tuinfluiters, Zwartkoppen en Spotvogels in de bomen die rond de plas staan aanwezig. Ook zijn er nog steeds Kleine Plevieren in het broedseizoen, ook bij de oude plas. In de winter zijn er veel soorten eenden gezien: Slobeend, Wintertaling, Smient, Tafeleend, Pijlstaart, Brilduiker en Grote Zaagbek. Naast de Geoorde Futen zijn er ook Dodaarzen en Futen te zien en is de Parelduiker er ooit (1990) ook gezien. Op doortrek komen er ook leuke soorten langs, bijvoorbeeld Beflijsters, Boomvalken, Zwarte Sterns en Visdieven, Groenpootruiters, Oeverlopers (tot wel 28 tegelijkertijd), Witgatjes, Tureluurs en Zwarte Ruiters. Er worden zelfs strandlopers gezien; Bonte-, Drieteen- en Kleine Strandloper.
Heel bijzonder was de Oehoe in 2015, een Velduil in 2000, een Purperreiger in 2009, een Zwarte Ibis in 1988 en de Grote Zee-eend in 2010.